Wielkie Hajduki

Pierwsza wzmianka z nazwą Heyduk pojawiła się 5 stycznia 1627 roku. Choć według niektórych historyków nazwa istniała już wcześniej. Na mapach nazwę Hajduki można znaleźć dopiero w XVIII wieku. Są dwie wersje wyjaśniające pochodzenie nazwy dzisiejszej dzielnicy Chorzowa. Jedna wywodzi się od hajduków, utrzymywanych dawniej przez książąt i rycerzy. Hajdukowie, których zwolnili panowie feudalni mieli stworzyć Górne i Dolne Hajduki, dwie rolnicze osady nad Rawą. Druga wskazuje na niemiecki rodowód nazwy. Według niej Hajduki mają pochodzić od słowa die Heide, co oznacza puszczę, step i wrzosowisko.

W okresie międzywojennym Wielkie Hajduki były jedną z 16 gmin ówczesnego powiatu świętochłowickiego, podobnie jak m.in. Lipiny, Piekary Śląskie, Świętochłowice, Nowy Bytom, Nowe Hajduki (od 1934 r. część Chorzowa), Chropaczów, Łagiewniki, Orzegów czy Ruda Śląska. Siedziba Starostwa Powiatowego powiatu świętochłowickiego mieściła się jednak w Wielkich Hajdukach (dzisiejszy Ratusz – Urząd Miasta w Świętochłowicach, granice administracyjne Hajduk sięgały bowiem aż do obecnej ul. Żołnierskiej w Świętochłowicach). Układ ten zmieniła ustawa z 7.03.1939 r. (Dz.U. ŚL Nr 6, poz. 14) Sejmu Śląskiego, na mocy której zlikwidowano całkowicie powiat świętochłowicki, a poszczególne jego gminy przyłączano do innych powiatów i miast. Dzięki tej ustawie Wielkie Hajduki stały się od 1 kwietnia 1939 roku częścią Chorzowa. Dzisiaj mija dokładnie 80. lat od tego wydarzenia.

Do zmiany przygotowywano się bardzo długo, radni gminy Wielkie Hajduki już w listopadzie 1937 roku podjęli uchwałę, która brzmiała: „Rada gminy Wielkie Hajduki nie podnosi zastrzeżeń przeciwko zamierzonemu przyłączeniu gminy wiejskiej W. Hajduki do miasta Chorzowa”. To przyłączenie spowodowało, że liczba mieszkańców Chorzowa wynosiła 130 tys. Było to największe wówczas miasto na Górnym Śląsku.

1 kwietnia 1939 roku, uroczystość przyłączenia Wielkich Hajduk do Chorzowa. Przemawiają Karol Grzesik (burmistrz Chorzowa) oraz Jan Grzbiela (burmistrz Wielkich Hajduk). Zdjęcie pochodzi z zasobów NAC.

Hajducki KS Ruch Chorzów

Przyłączenie Wielkich Hajduk do Chorzowa skutkowała nieodwracalnymi zmianami, które dotyczyły m.in. zmianą adresów w dokumentacji mieszkańców, zakładów pracy czy klubów sportowych. Władze Ruchu traktowały to wydarzenie jako zwykłą decyzję administracyjną skutkującą tym, że dzielnica, w której mieściła się siedziba Ruchu, leżała teraz w granicach Chorzowa. W celu upamiętnienia nazwy „Wielkie Hajduki” władze Ruchu zdecydowały, że podczas corocznego spotkania klubowego 23 marca 1939 roku zmienić nazwę klubu… Inicjatywa wyszła od panów Gellera, Soboty i Wieczorka, trzech najważniejszych wtedy osób w klubie. Wywiad z tym ostatnim w tygodniku sportowym „Kibic” z 1939 roku nie zostawia żadnych wątpliwości. Józef Wieczorek, powiedział: Ponieważ od 1 kwietnia 1939 roku należeć będziemy już do Chorzowa, więc i z tego terenu będziemy musieli uwzględnić kilku pracowników. W związku z tym nosimy się też z zamiarem zmiany nazwy klubu z Klub Sportowy „RUCH” na Hajducki Klub Sportowy „RUCH” w Chorzowie, niech przynajmniej w nazwie naszego klubu pozostanie wspomnienie po Hajdukach. Hajducki Klub Sportowy w skrócie HKS „RUCH” Chorzów.

9 kwietnia 1939 roku odbył się pierwszy oficjalny mecz, po raz pierwszy na stadionie w Chorzowie, po raz pierwszy już jako Ruch Chorzów z węgierską drużyną Kispest FC. Na trybunach zasiadło 5 tysięcy widzów. Pierwszą bramkę strzelił Teodor Peterek w 16 minucie spotkania z rzutu karnego, a Niebiescy ostatecznie wygrali 2:1.

Autor: Grzegorz Joszko